ZNACZENIE MlKROKLIMATYCZNE I SANITARNE DRZEW
Od zarania dziejów drzewo było towarzyszem i w pewnym sensie, przyjacielem człowieka w jego osiedlach. Znaczenie drzew było w przeszłości różnie pojmowane, obecnie jednak ogólnie wiadomo, że drzewa i drzewostany w miastach, obok znaczenia dekoracyjnego, grają dużą rolę w utrzymaniu możliwie dobrych warunków klimatycznych i sanitarnych.
Na uwagę zasługuje również oddziaływanie roślinności miasta na psychikę jego mieszkańców. Należy sobie zdawać sprawę, że w śródmieściu jest niemożliwe przywrócenie ani stworzenie przy pomocy roślinności warunków „naturalnych”, czyli wolnych od niekorzystnych wpływów życia miejskiego. Poprawa warunków bytowania w silnie zurbanizowanych dzielnicach jest możliwa jedynie przez rozwiązania kompleksowe, głównie w zakresie racjonalnej przebudowy tych dzielnic i właściwej lokalizacji uciążliwych zakładów przemysłowych i innych elementów miasta. Odpowiednie warunki bytowania są pojęciem względnym i zależnym od miejsca i czasu. Zasady ich określania powinny się przede wszystkim opierać na ocenie warunków zdrowotnych człowieka.
Należy podkreślić duże zdolności przystosowawcze ludzi. Świadczą o tym najlepiej dynamicznie rozwijające się pod względem kulturalnym i gospodarczym społeczeństwa wielkich miast. Zieleń miejska może w istotny sposób jeszcze bardziej ułatwiać adaptację człowieka do uciążliwych warunków miejskich. Kompleksowe oddziaływanie drzew barwą, kształtem, zapachem, grą światła i cienia, ruchami pod wpływem wiatru i szumem, zmianami wyglądu w różnych porach w odróżnieniu od stałego wyglądu nawierzchni ulic i ścian budynków, wywołuje u każdego człowieka psychiczne, a nawet psychosomatyczne reakcje. Na przykład jasnozielone brzozy, młode buki, kwitnące wiśnie „uskrzydlają myśli . Natomiast olsze, jodły, cyprysy, wierzby i jałowce skłaniają do głębszego, melancholijnego zamyślenia. Znany jest uspokajający wpływ zapachu kwitnącej lipy na psychikę człowieka — dlatego właśnie u plemion słowiańskich i germańskich rozprawy sądowe odbywały się pod lipami. Natomiast wodzowie chętnie odbywali narady wojenne pod mocarnym dębem dodającym swym wyglądem animuszu.
W miarę rozszerzania się naszych możliwości badawczych wiele funkcji drzew staje się wymiernymi, a dzięki temu zwiększa się zrozumienie wielkiego znaczenia drzew dla otoczenia ludzkiego.
Zatrzymywanie stałych zanieczyszczeń powietrza atmosferycznego.
Jest to udowodniona funkcja o dość ważnym znaczeniu. Wynika ona z następujących procesów:
– „wyczesywania” pyłów z przepływających przez zieleń mas zapylonego powietrza,
– przyspieszanie osadzania się (sedymentacji) pyłu na skutek znacznego zmniejszenia prędkości przemieszczania się mas powietrza,
– zmniejszanie ponownego wzbijania się pyłów osadzonych na ziemi, tzw. zapylenia wtórnego.
Absorpcja gazowych zanieczyszczeń powietrza atmosferycznego.
Proces ten w dosłownym znaczeniu możliwy jest, co prawda, jedynie wówczas, gdy stężenia zanieczyszczeń gazowych są stosunkowo niskie, takie, które wytrzymać mogą rośliny przez cały okres wegetacji, np. do około 0,1 ppm SO2 (dwutlenku siarki), jednak pośrednia rola roślinności w tym zakresie może być istotna. W wyniku ogólnego oddziaływania na mikroklimat roślinność powoduje wzmożenie procesów samooczyszczenia się powietrza. Ważnym i niezbędnym składnikiem zespołu substancji zanieczyszczających atmosferę w mieście są węglowodory. Okazało się, że woski występujące na liściach (igłach) mogą absorbować węglowodory, które następnie są odprowadzane do gleby i tam w ciągu kilku dni mineralizowane przez mikroorganizmy (z wyjątkiem niektórych trwałych wielopierścieniowych węglowodorów aromatycznych, jak np. rakotwórczy 3,4-benzopiren).
Oczyszczanie atmosfery z domieszek radioaktywnych.
Stwierdzona została stosunkowo wysoka aktywność drzew jako filtru stałych, jak i gazowych zanieczyszczeń radioaktywnych. Liście od tzw. nawietrznej strony drzewa, tzn. zwróconej w stronę wiatru, wykazują 4-krotnie wyższą radioaktywność niż od strony zawietrznej. W powietrzu dzielnic nawet słabo zadrzewionych stwierdzono tylko 60 – 75 % zanieczyszczeń radioaktywnych w stosunku do części miasta całkowicie pozbawionych roślin. 1 kg liści może zatrzymać w ciągu kilku dni masę radioaktywną o wartości 1 Curie.
