ZNACZENIE DEKORACYJNE DRZEW
Każde drzewo, podobnie jak wiele innych roślin, może mieć charakter dekoracyjny. Zależy to w dużym stopniu od jakości jego cech zewnętrznych, które określamy mianem plastycznych.
Cechy plastyczne drzew
Do podstawowych cech plastycznych zaliczamy: wielkość, formę bryłową i jej charakter, czyli pokrój, strukturę wewnętrzną i zewnętrzną korony drzewa oraz ogólną barwę drzewa lub jego części Cechy plastyczne mogą być dekoracyjne i niedekoracyjne. Cechy plastyczne drzew rosnących we właściwych warunkach, zdrowych, o normalnie wykształconych koronach i dobrze pielęgnowanych, mają prawie zawsze charakter dekoracyjny. Natomiast cechy plastyczne drzewa zaniedbanego, z przedwcześnie zasychającymi liśćmi, porażonego przez choroby i szkodniki lub z poważnymi uszkodzeniami mechanicznymi, me są dekoracyjne. Drzew zaniedbanych oraz bezlitośnie ogławianych i kaleczonych mamy w naszym otoczeniu bardzo dużo. Istnienie cech dekoracyjnych i trwałość ich zachowania zależy w bardzo dużym stopniu od całokształtu warunków sprzyjających prawidłowemu wzrostowi i rozwojowi drzewa oraz od prowadzonych zabiegów pielęgnacyjnych. Omawiane w dalszej części zabiegi pielęgnacyjne, zapewniając właściwe warunki życia drzewa, prowadzą zawsze do powstawania i rozwijania wartości dekoracyjnych i estetycznych drzew i ich układów. Poniżej omówimy krótko podstawowe cechy plastyczne.
Wielkość. Rozmiary drzew są bardzo różne, zależnie od cech dziedzicznych i warunków wzrostu. W opisach gatunków najczęściej podaje się wysokość. Według wysokości drzewa podzielono na 5 grup: bardzo niskie do 4 m, niskie 4-8 m, średnio wysokie 8-12 m wysokie 12-20 m i bardzo wysokie – powyżej 20 m. W charakterystyce gatunków podaje się zwykle wysokość drzewa typową dla drzewa w określonym wieku lub możliwą do osiągnięcia przez drzewo danego gatunku. Drzewa rosnące w warunkach mniej sprzyjających wzrostowi, np. w miastach, osiągają znacznie mniejsze wysokości niż drzewa rosnące w naturalnym sprzyjającym środowisku. Dla ściślejszego określenia wielkości drzewa może być również podawana szerokość korony, czyli jej średnica, oraz średnica pnia. Znajomość wielkości drzew w różnym wieku i w różnych warunkach ma ogromne znaczenie w projektowaniu rozmaitych wielogatunkowych układów roślin drzewiastych jako kompozycji ogrodowych. Umożliwia ona przede wszystkim zapewnienie poszczególnym gatunkom odpowiedniej przestrzeni pozwalającej na nieskrępowany wzrost, a jednocześnie dostosowanie ich do innych elementów otoczenia.
Pokrój. Pokrój drzewa jest to określona forma bryłowa o symetrii osiowej osiągana przez dany gatunek w warunkach nieskrępowanego wzrostu, czyli w wolnej przestrzeni. Zróżnicowanie pokroju drzew jest bardzo duże i ma ogromne znaczenie plastyczne w kompozycjach przestrzennych. Sposób określania form pokrojowych nie jest ujednolicony w literaturze dendrologicznej i obserwuje się dość dużą dowolność w tworzeniu nazw dla różnych pokrojów.
Rysunek. Częściej spotykane pokroje koron drzew:1 – wąskostożkowaty, 2 – stożkowaty, 3 – szerokostożkowaty, 4 -plaskostożkowaty, 5 – wąskoelipsoidalny, 6 – elipsoidalny, kulisty, 8 -plaskoelipsoidalny, 9 – wąsko odwrotnie stożkowaty 10 – odwrotnie stożkowaty, 11 – szeroko odwrotnie stożkowaty, 12 – płasko odwrotnie stożkowaty.
Na rysunku przedstawione są najczęściej spotykane formy pokrojowe i ustalone dla nich nazwy, wywodzące się od trzech brył: kuli, elipsoidy i stożka. Czynnikami utrudniającymi tworzenie się naturalnego pokroju lub powodującymi jego zniekształcenie najczęściej są: ograniczenie dostępu światła, czyli ocienienie, wady konstrukcji korony, różne uszkodzenia mechaniczne itp. Korony nie wykazujące symetrii osiowej i nie mające regularnego obrysu powierzchni zewnętrznej nazywamy zwykle koronami nieregularnymi.
Warunkiem wytworzenia pokroju właściwego danemu gatunkowi jest przede wszystkim zapewnienie i utrzymywanie dostatecznie wolnej przestrzeni otoczenia. Tworzenie odpowiednio luźnych układów roślin drzewiastych jest również warunkiem wizualnego wykorzystania ich wartości plastycznych. Pokrój drzewa może ulegać zmianie wraz z jego wiekiem. U drzew starszych zwykle bardziej zwiększa się szerokość koron niż ich wysokość, czyli w wielu wypadkach stają się bardziej rozłożyste.
