Ograniczenie rozmiarów drzewa. Cięcie ograniczające rozmiary drzewa stosowane jest najczęściej wówczas, gdy drzewo nie mieści się dogodnie w otoczeniu. Do najjaskrawszych przykładów złego przeprowadzenia takich cięć należy systematyczne wycinanie części korony znajdującej się pod przewodami, lub coroczne jej ogławianie. Cięcie takie stosowane jest często przez zupełnie nie przygotowanych ludzi w sposób prymitywny i zagrażający drzewu. W pewnych przypadkach przez właściwe cięcie można utrzymać formę korony, która nie szpeci drzewa. Częstym powodem obcinania młodych pędów korony jest umożliwienie widoku, zapewnienie dostępu światła do okien mieszkań itp. Cięcie ograniczające wysokość lub szerokość drzewa może być dokonywane w celu utrzymania pewnych założeń kompozycyjnych, jak np. ściany szpaleru.
Częste, coroczne, cięcie drzew jest dla pewnych gatunków o słabej zdolności gojenia ran, bardzo niebezpieczne. Prowadzi zwykle do ukrytego rozkładu drewna i przedwczesnego zamierania. Należy również pamiętać, że tak częste cięcia pochłaniają wiele pracy. Praca ta nie może być zmechanizowana, jest więc kosztowna. Jeżeli nie może być wykonana w porę (np. gdy brak wykonawcy), powstają zaniedbania, różne kolizje i zagrożenia.
Uniknąć tych kłopotów można przestrzegając następujących zasad:
1) sadzić drzewa takie, które, nawet po osiągnięciu swych maksymalnych rozmiarów, nie będą powodować zagrożenia i kolizji;
2) nie sadzić drzew w ogóle tam, gdzie rodzaj otoczenia i brak dostatecznej przestrzeni nie pozwala na ich swobodny rozwój; w takich miejscach lepiej sadzić np. krzewy;
3) unikać rozwiązań kompozycyjnych przewidujących sadzenie drzew wymagających ciągłego utrzymywania ich sztucznej formy (szpalerów itp.).
Cięcie drzew przesadzanych. Przesadzanie drzewa powoduje zwykle znaczne zmniejszenie jego systemu korzeniowego. Dlatego też w celu zachowania równowagi między pobieraniem wody, a jej stratami przez transpirację, stosuje się cięcie ograniczające gęstość korony. Cięcie to może być przeprowadzane już podczas przygotowania do przesadzenia lub po przesadzeniu. Ilość usuwanych i skracanych gałęzi, zwykle najdrobniejszych, może się wahać od 30 do 60%. Cięcie takie nie powinno naruszać prawidłowej konstrukcji korony drzewa ani jego pokroju; dowód, że takie cięcie jest możliwe, stanowi drzewo przedstawione na rysunku.
Rysunek. Schemat sposobu usuwania części gałęzi korony drzewa przesadzonego, bez naruszania jego konstrukcji i pokroju.
Usuwanie części gałęzi może również być konieczne z podobnych przyczyn – u drzew już rosnących, których system korzeniowy uległ uszkodzeniu, częściowemu odcięciu itp. Zdarza się to często, gdy na przykład wykonywane są wykopy w sąsiedztwie drzew. Korony drzew przesadzanych, pochodzących ze stanowisk nadmiernie zagęszczonych, czyli korony drzew rosnących w zwarciu, są bardzo luźne, nadmiernie wysokie, z silnie rozbudowaną częścią wierzchołkową, często jednostronnie rozbudowane itp. Drzewa takie w procesie przesadzania powinny mieć koronę tak przyciętą, aby odrastające nowe pędy mogły nadać jej wymaganą budowę i pokrój.
Rysunek. Schemat sposobu cięcia korony zniekształconej nadmiernym zwarciem w celu poprawienia jej konstrukcji i pokroju po posadzeniu w normalnych warunkach.
U drzew takich najczęściej konieczne jest znaczne obniżenie wysokości (skrócenie przewodnika) i dość krótkie przycięcie nawet grubych gałęzi bocznych, w celu wytworzenia młodych, liczniejszych pędów, z których w następnych latach łatwiej będzie uformować właściwą koronę. Często u wielu gatunków drzew, na skutek lepszego naświetlenia pnia ulegają pobudzeniu pąki śpiące na pniu, z których wyrastają następnie młode pędy. W związku z tym omawiane wyżej cięcia wymagają dokładnego uwzględnienia właściwości odrastania danego gatunku. Dlatego zabiegi takie powinny być wykonywane tylko przez doświadczonych pracowników.
Cięcie zapewniające bezpieczeństwo. Konieczność wykonywania takiego cięcia występuje w wielu różnych sytuacjach. Najczęściej dotyczy ono drzew rosnących obok jezdni i chodników. Drzewa te przycina się, aby zwisające nad jezdnią gałęzie nie zagrażały pojazdom. Dlatego też niedopuszczalne jest, aby znajdowały się poniżej 4,5 m nad jezdnią i należy je odpowiednio ucinać. Gałęzie zwisające nad chodnikami utrudniają poruszanie się i mogą zagrażać przechodniom (zadrapania, urazy oczu itp.) i z tego powodu obcinane są poniżej wysokości 2,2 m od powierzchni ziemi.
Nad jezdniami ulic konieczne jest usuwanie w porę z koron drzew gałęzi słabych lub martwych, które mogą spadać w czasie ruchu pojazdów. To samo dotyczy drzew przy chodnikach, a nawet w parkach blisko alei i ławek. Bardzo często nisko położone lub zwisające gałęzie drzew rosnących w sąsiedztwie skrzyżowań mogą powodować ograniczenie widoczności. Wówczas konieczne jest ucinanie ich co najmniej 1,5 m nad ziemią.
Cięcie sanitarne. Jest to cięcie, które przede wszystkim ma na celu ograniczenie rozprzestrzenienia się czynników chorobotwórczych. Wszelkie więc porażone pędy lub gałęzie rośliny, jeżeli stanowią groźbę rozprzestrzeniania choroby, powinny być usuwane.
Trzeba też w porę usuwać zamierające z powodu braku światła drobne gałęzie, ponieważ ich rozkład może postępować od nasady do starszych części drzewa. Obcięcie martwych części gałęzi do zdrowego miejsca umożliwia gojenie rany. Do cięcia sanitarnego należy również zaliczyć tzw. prześwietlanie koron, polegające na usuwaniu z ich wnętrza gałęzi drobniejszych – osłabionych i podatnych na choroby i szkodniki.
Lepsze naświetlenie uzyskane dzięki takiemu cięciu sprzyja dobremu rozwojowi pozostałych gałęzi, a więc i zdrowotności całego drzewa.
Wymienione tutaj rodzaje cięcia nie zawsze są osobnymi czynnościami, często wszystkie zamierzone cele osiąga się w czasie jednego zabiegu. Zostały jednak omówione osobno, aby podkreślić duże znaczenie każdego z nich.
