Szkodniki drzew

Powszechnie znane, niekorzystne warunki miejskie, odbijające się ujemnie na rozwoju drzew, mogą mieć poważne znaczenie dla występowania i działania szkodników i chorób tych roślin.

Drzewa narażone są na szereg szkodliwych, chorobotwórczych czynników. Czynniki te dzielimy na abiotyczne (natury nieożywionej) i biotyczne (natury ożywionej). W warunkach miejskich czynniki abiotyczne odgrywają bardzo ważną rolę. Zaliczamy do nich czynniki glebowe, atmosferyczne i wynikające z działalności ludzkiej. Niektóre spośród nich, jak np. uszkodzenia mechaniczne, zanieczyszczenie powietrza, pogorszenie jakości gleby, zostały dokładniej omówione w poprzednich rozdziałach.

Do szkodliwych czynników biotycznych należą owady i roztocza, pasożytnicze grzyby, bakterie, wirusy oraz — rzadziej — rośliny wyższe.

Podział czynników szkodliwych na biotyczne i abiotyczne jest podziałem umownym. Praktycznie czynniki szkodliwe występują w pewnej kolejności i najczęściej przyczyny abiotyczne powodują osłabienie drzewa, które wówczas łatwiej jest atakowane przez czynniki biotyczne. Procesy chorobowe mają więc kompleksowy charakter, a niektóre z nich nazywamy „chorobami łańcuchowymi”; rozróżniana jest na przykład łańcuchowa choroba sosny, świerka, jodły, dębu, olszy itp. Ochrona roślinności drzewiastej miast przed szkodliwymi czynnikami biotycznymi jest poważnym zagadnieniem. Dodatkową trudność stwarza i to, że w mieście chcielibyśmy utrzymać drzewa jak największe, a więc często będące już w ostatnich fazach ich rozwoju osobniczego— biologicznie osłabione. Racjonalne prowadzenie wszystkich zabiegów ochrony drzew wymaga umiejętności rozpoznawania szkodników i sprawców chorób, znajomości ich biologii oraz metod zapobiegania i zwalczania. Kompleksowy charakter chorób drzew wymaga odpowiedniej metodyki badań. Aby ustalić przyczynę choroby, należy określić przede wszystkim objawy chorobowe (symptomy). Następnie, eliminując poszczególne możliwe przyczyny, ustala się przyczynę rzeczywistą. Jeżeli określenie przyczyn chorób lub oznaczenie szkodników jest zbyt trudne, najlepiej zwrócić się do specjalisty.

Szkodniki

Specyficzny mikroklimat miejski może wywierać różnorodny wpływ na stosunki pomiędzy drzewem-żywicielem a szkodnikami. Z jednej strony drzewa osłabione przez niekorzystne warunki miejskie są mniej odporne na ataki szkodników, których rozwój może stymulować dodatkowe przesuszenie środowiska miejskiego (na przykład w ostatnich latach można było obserwować nasilone występowanie śluzownicy na lipach oraz czerwców na wielu gatunkach drzew). Z drugiej natomiast strony zanieczyszczenie miejskiego środowiska, głównie powietrza, może mieć ograniczający wpływ na same owady, przede wszystkim takie, które przebywają i żerują na zewnętrznych częściach drzewa, na przykład na liściach. Zależności pomiędzy zanieczyszczeniem powietrza a nasileniem występowania roztoczy na drzewach miejskich jeszcze nie są zbadane w stopniu dostatecznym. Z nielicznych danych można jednak już wnioskować, że przędziorki reagują zwiększeniem liczebności na wyższą zawartość chloru w liściach i pokrycie ich pyłami.

Rozpatrując zagadnienia związane ze szkodnikami i chorobami drzew, należy uwzględnić warunki śródmieścia, stanowisk przyulicznych, terenów silnie uprzemysłowionych, przedmieść i parków oraz lasów komunalnych. W warunkach pierwszych trzech środowisk uprawiana jest z reguły dość ograniczona liczba gatunków drzew, które znoszą zanieczyszczenie i przesuszenie środowiska oraz zniekształcenie gleb. Drzewa te odznaczają się wolniejszym wzrostem, osiągają niewielkie rozmiary i żyją stosunkowo niedługo. Poza tym intensywniej trzeba tam przeprowadzać wszelkie zabiegi ochrony drzew niż w warunkach następnych środowisk. Na skład gatunkowy owadów w miastach, oprócz zmienionych warunków mikroklimatycznych niemały wpływ wywiera dobór roślin drzewiastych. Znacznie bogatsza pod względem gatunkowym entomofauna występuje w parkach i na przedmieściach niż w śródmieściu. Śródmieście cechuje z reguły mało urozmaicony gatunkowo drzewostan, co wpływa w istotny sposób na ubogi skład gatunkowy owadów. Natomiast drzewa śródmieścia mogą być zasiedlane przez kilka występujących tam gatunków owadów masowo. Owady te to: czerwce, mszyce, śluzownica i inne.

Lasy komunalne odznaczają się typową leśną entomofauną. Jej skład gatunkowy, znaczenie, profilaktyka i zwalczanie są takie same jak w gospodarstwie leśnym.