Przesadzanie z przygotowaniem systemu korzeniowego.
Bez przygotowania przesadza się zwykle drzewa o średnicy pnia nie przekraczającej 10-15 cm, dobrze znoszące przesadzanie, znajdujące się w odpowiednim stanie fizjologicznym oraz w sprzyjających warunkach zewnętrznych. Drzewa na ogół znoszą ten zabieg i przyjmują się po przesadzeniu, jednak zahamowanie wzrostu na skutek obcięcia znacznej części ich korzeni powoduje, że przez wiele lat zaledwie wegetują. Przygotowanie więc systemu korzeniowego większych przesadzanych drzew zapewnia nie tylko łatwe przyjęcie się drzew, ale gwarantuje jego dalszy zadowalający wzrost i rozwój. Bez przygotowania nie mogą być sadzone drzewa iglaste, drzewa liściaste przesadzane w okresie wegetacji (z liśćmi), ani też drzewa mające rosnąć w nie sprzyjających warunkach.
Przesadzanie z przygotowaniem systemu korzeniowego wymaga szerszego omówienia, ponieważ pozwala ono na pomyślne sadzenie bardzo dużych drzew nawet z liśćmi. Możliwe jest to dzięki temu, że już przed przesadzeniem drzewa tworzy się w niewielkiej bryle, po odcięciu dawnych korzeni, nowy zregenerowany system o dostatecznej sprawności fizjologicznej w stosunku do korony. Stanowi to istotę przygotowania do przesadzenia. Drzewo zaś uznać można za przygotowane, jeżeli odcięty system korzeniowy zregenerowany został w stopniu zapewniającym dalszy pomyślny wzrost drzewa. Drzewa tak przygotowane przyjmują się z łatwością, podobnie jak inne rośliny uprawiane uprzednio w doniczkach lub pojemnikach. Przygotowanie może trwać przez jeden lub dwa okresy wegetacji. W pewnych wypadkach przygotowanie można przeprowadzić w okresie jesienno-zimowym po zakończeniu wegetacji. W okresie tym następuje częściowa regeneracja i drzewo może być przesadzone wiosną. Jeżeli przygotowanie trwa przez jeden sezon, wszystkie korzenie przecinane są na wiosnę. Większe drzewa przygotowywane są zwykle przez dwa lata i przecięcie korzeni rozłożone jest wówczas na dwa okresy. Korzenie przecina się w płaszczyźnie pionowej zamierzonej bryły. Korzenie przechodzące przez dno bryły (a więc w jej płaszczyźnie poziomej) są przecinane dopiero w momencie zabierania drzewa na nowe miejsce. Korzenie te przez cały okres przygotowywania zapewniają pobieranie wody i składników pokarmowych w wypadku złych warunków atmosferycznych lub niedostatecznego pielęgnowania oraz chronią drzewo przed przewróceniem. Drzewa o płytkim systemie korzeniowym oraz narażone na działanie silnych wiatrów w miejscach odsłoniętych powinny być specjalnie zabezpieczone przed przewróceniem, a nawet pochyleniem.
Rysunek. System korzeniowy drzewa przygotowywanego do przesadzenia po przecięciu korzeni, założeniu folii i wypełnieniu substratem torfowym oraz po zregenerowaniu odciętych korzeni: a – ściółka, b – substrat torfowy, c – folia.
Przygotowanie odbywa się w następujący sposób. Po ustaleniu obwodu bryły odcina się łopatą rowek wokół drzewa, a następnie usuwa powierzchniową warstwę gleby aż do głębokości najwyżej położonych korzeni. Następnie po wewnętrznej stronie wyznaczonego obwodu kopie się rowek o szerokości łopaty na głębokość przewidywanej grubości bryły. Należy dodać, że w przypadku przygotowania niedużych drzew oraz zapewnienia bardzo dobrego pielęgnowania w okresie przygotowywania,, rozmiary bryły mogą być o 20—30% mniejsze. Ma to duże znaczenie ze względu na ostateczny ciężar przesadzanego drzewa i możliwości transportu. W czasie wykopywania rowka napotkane korzenie usuwa się na całej jego szerokości, tnąc najpierw od strony bryły, a następnie przy ściance zewnętrznej. Jeżeli przecięcie ma być wykonane w dwóch etapach, wówczas część korzeni najwyżej położonych (ze względu na łatwiejszy dostęp) należy pozostawić nieprzeciętych. Ich położenie, w celu łatwiejszego odszukania, należy oznaczyć przez wbicie na zewnątrz bryły kołków lub przez zakreślenie (np. farbą) miejsca na pniu itp. Wszystkie korzenie powinny być tak cięte, żeby powierzchnie cięcia były jak najmniejsze i gładkie. Miejsce cięcia należy posmarować środkami dezynfekującymi. Ziemia z bryły, jeżeli nie jest silnie przerośnięta drobnymi korzeniami, powinna być wykruszona i usunięta. Po takim przygotowaniu zewnętrzną ściankę wykopu wykłada się pasem folii polietylenowej o grubości 0,1-0,2 mm i szerokości odpowiadającej głębokości rowka. Zadaniem tej folii będzie uniemożliwienie przerastania korzeni poza tę płaszczyznę, która stanowić będzie zewnętrzną (obwodową) powierzchnię bryły. Folia ta ułatwiać będzie również utrzymanie w tak wyznaczonej bryle odpowiedniej wilgotności. Następnie wolną przestrzeń wypełnia się kompostem torfowym zasobnym w łatwo przyswajalne składniki pokarmowe lub ziemią o dużej zawartości próchnicy. Kompostu takiego lub ziemi nie należy mocno ubijać, a jedynie ucisnąć. Ma to na celu zapewnienie swobodnego dostępu powietrza, potrzebnego w procesie wytwarzania się młodych korzeni. Jeżeli przygotowuje się do przesadzania drzewa o bardzo dużych bryłach, lepszy dostęp powietrza można zapewnić przez dodanie do kompostu lub ziemi różnych materiałów rozluźniających, jak np. rozdrobnionego styropianu, preparowanej kory sosnowej, lekkich kruszyw itp. Można również do tej masy wprowadzić cienkie perforowane rurki z tworzywa sztucznego.
Warunkiem tworzenia się dużej liczby młodych korzeni w tej strefie jest zapewnienie dostatecznej wilgotności przez odpowiednio częste podlewanie. Zaniedbanie podlewania może spowodować, że korzenie będą się kierować w dół w poszukiwaniu wody, do czego nie należy dopuścić. Podlewać należy raz w tygodniu taką ilością wody, która nasyci bryłę na głębokość co najmniej połowy jej grubości. Aby ograniczyć straty wody przez parowanie, należy pokryć glebę co najmniej na powierzchni bryły warstwą ściółki torfowej lub podobnego materiału. Należy również zwracać uwagę na utrzymanie tej powierzchni wolnej od chwastów, które w takich warunkach mogą się osiedlać i rozwijać wyjątkowo dobrze, zabierając wodę. W razie wystąpienia bardzo niekorzystnego zespołu czynników glebowych i meteorologicznych należy również stosować sposoby ograniczające transpirację drzewa. Można w tym celu owijać pień drzewa i grubsze konary tkaninami osłaniającymi powierzchnię kory przed nagrzewaniem. Często stosowanym sposobem jest usunięcie 30-50% drobnych gałęzi o grubości nie przekraczającej 2 cm.
