Drzewo jako żywy organizm składa się z ogromnej liczby żywych i martwych komórek, które są zróżnicowane odpowiednio do pełnionych funkcji i tworzą tkanki stałe, do których należą: mechaniczne (wzmacniające), okrywające, przewodzące, miękiszowe (spichrzowe, asymilacyjne), oraz tkanki twórcze (merystemy), z których przez podział i różnicowanie się powstają wszystkie tkanki stałe. Z tkanek tych zbudowane są poszczególne części drzewa: korona, składająca się z konarów, gałęzi i liści, pień oraz system korzeniowy. Jak w każdym żywym organizmie, poszczególne części tworzą nierozdzielną całość, każda z nich spełnia określone zadania, a zaburzenia w obrębie jednej części organizmu wpływają na pozostałe.
Pień
Pień jest tą częścią drzewa, która odróżnia je od innych form wzrostowych roślin. W dendrologii rozróżnia się dwa główne rodzaje pni: strzałę i kłodę. Strzałą nazywamy pień w wypadku, gdy ma charakter osi środkowej i jest widoczny aż do wierzchołka drzewa (świerk, modrzew). Wynika to z ciągłej dominacji pąka wierzchołkowego. Kłodą natomiast nazywamy pień wówczas, gdy na pewnej wysokości rozdziela się na konary (dęby, klony). Drzewa wolno stojące, narażone na silne wpływy wiatru, wytwarzają zgodnie z prawami mechaniki tak zwane pnie zbieżyste — w kształcie stożkowatym, które są bardziej wytrzymałe. Drzewa rosnące w zwarciu, nie narażone na bezpośrednie działanie wiatru, wytwarzają pień pełny, zbliżony do walca.
Pień, konary, gałęzie i pędy jednoroczne składają się zazwyczaj z następujących elementów: rdzenia, drewna, miazgi (kambium) i tzw. kory, obejmującej łyko i warstwę korkową. Rdzeń znajduje się w środkowej części pnia i gałęzi; rozwija się z merystemu wierzchołkowego. Zbudowany jest z tkanki miękiszowej, która tu może pełnić funkcje tkanki spichrzowej. W pniach drzew starszych rdzeń często obumiera, na przykład w pniu buka — po 40 latach. Rdzeń połączony jest za pomocą pierwotnych promieni rdzeniowych z tkankami kory pierwotnej. Podczas przyrostu wtórnego na grubość wytwarzają się wtórne promienie rdzeniowe. Promienie rdzeniowe — w zależności od potrzeby — pełnią funkcje przewodzenia wody i asymilatów oraz gromadzenia substancji zapasowych. Promienie, podobnie jak rdzeń, zbudowane są z żywych komórek miękiszowych.
Podczas różnicowania się tkanek w wierzchołku wzrostu powstaje pierścień komórek miazgi (kambium). Jest to merystem (tkanka twórcza) boczny zapewniający wtórny przyrost pnia na grubość. Miazga zbudowana jest z cienkościennych komórek o dużej zawartości plazmy. W wyniku szybkiego podziału komórek dochodzi do wytworzenia dwóch podstawowych tkanek pnia: z komórek odkładanych w kierunku dośrodkowym powstaje drewno (ksylem), a odkładanych w kierunku odśrodkowym łyko (floem). Proces wzrostu powtarza się co roku i w ten sposób powstają współśrodkowe pierścienie przyrostów rocznych zarówno drewna, jak i łyka, tak zwane słoje roczne. Dzieląca się miazga znacznie więcej komórek odkłada w kierunku dośrodkowym jako drewno, niż w kierunku odśrodkowym jako łyko.
Schemat przekroju podłużnego i poprzecznego jednorocznego pędu drzewiastej rośliny dwuliściennej: 1 — skórka (epiderma), 2 — korek, 3 — miazga korkotwórcza (fellogen), 4 — kora pierwotna, 5 — łyko (floem), 6 — kambium, 7 — drewno (ksylem), 8 — promień rdzeniowy, 9 — rdzeń.
Zarówno komórki odłożone w kierunku drewna, jak i łyka zmieniają się i przystosowują do nowych funkcji. Ponieważ komórki wytwarzane przez kambium w różnych porach wyraźnie się różnią wielkością, a tworzenie się słoja drewna trwa stosunkowo długo podczas okresu wegetacyjnego, budowa tego słoja jest zróżnicowana. Rozróżnia się drewno wczesne (wiosenne) — o komórkach dużych, cienkościennych i drewno późne (letnie) — o komórkach mniejszych, grubościennych. Komórki drewna wczesnego, o dużych światłach, umożliwiają intensywne w tym okresie przewodzenie wody (prąd wstępujący), podczas gdy drewno późne spełnia głównie funkcje mechaniczne (zwiększanie wytrzymałości) i zawiera około 50—60% (objętościowo) włókien drzewnych. W drewnie wyróżnia się elementy przewodzące (trachealne), włókna drzewne (sklerenchymatyczne) i miękisz (parenchymę), o funkcjach magazynowania i, częściowo przewodzenia.
A więc zadania drewna są następujące:
1) przewodzenie wody;
2) zapewnienie wytrzymałości mechanicznej pnia i korzeni ;
3) magazynowanie substancji pokarmowych.
Wyróżniamy dwa rodzaje elementów trachealnych: cewki i naczynia. Cewki są prymitywniejszym elementem drewna, charakterystycznym dla drzew iglastych, choć drewno niektórych gatunków drzew liściastych zawiera również cewki. Są to wydłużone, zdrewniałe, martwe komórki. Dzięki występowaniu w ich wspólnych ścianach jamek lejkowatych woda może przenikać do sąsiadujących z sobą cewek. Cewki poza przewodzeniem wody spełniają rolę elementów wzmacniających.
Z cewek w drodze ewolucji wykształciły się naczynia i włókna drzewne. Naczynia tworzą długie, ciągłe rurki zbudowane z członów połączonych z sobą tzw. płytkami perforacyjnymi, przez które przenika woda. Naczynia są charakterystyczne dla drewna drzew liściastych.
Wśród drzew liściastych rozróżniamy drzewa o drewnie rozpierzchło naczyniowym (klon, brzoza, buk, topola, lipa i inne) i drzewa o drewnie pierścieniowo naczyniowym (dąb, jesion, wiąz i inne). Drewno drzew liściastych ma znacznie więcej tkanki miękiszowej niż drewno iglastych. Wynika z tego znacznie większa możliwość wegetatywnego rozmnażania, regeneracji i gojenia ran.
