Leczenie uszkodzeń drzew.
Uszkodzenia drzewa polegające na naruszeniu kory i odsłonięciu drewna, a także naruszeniu kory i drewna spotykane są bardzo często. Są to zwykle uszkodzenia powstałe w wyniku działania różnych czynników mechanicznych, meteorologicznych, biotycznych i innych. Każde drzewo już od okresu przygotowania w szkółce ulega takim uszkodzeniom z powodu poddawania cięciu różnego rodzaju. Jednak drzewa starsze uszkadzane są znacznie częściej z powodu konieczności ciągłego usuwania gałęzi oraz działania innych czynników. Konieczność leczenia różnych uszkodzeń, czyli ran, wynika z tego, że naruszenie kory drzewa i odsłonięcie drewna ułatwia dostęp różnym mikroorganizmom, a przede wszystkim grzybom, które w sprzyjających warunkach powodują rozkład drewna. Bardzo często infekcja drewna następuje w niedostrzegalnych miejscach i również niepostrzeżenie postępuje rozkład wnętrza pnia lub konarów. Rozwój grzyba, który opanował nawet niewielką masę drewna położoną w pobliżu rany, jest w większości wypadków praktycznie trudny do zahamowania.
Wyjątkowo duże znaczenie w pielęgnowaniu drzew mają wszelkie zabiegi profilaktyczne uniemożliwiające lub ograniczające powstawanie i rozmiary ran. Leczenie różnych ran odsłaniających drewno polega na uniemożliwieniu lub zahamowaniu infekcji drewna oraz na tworzeniu warunków sprzyjających gojeniu, czyli powstawaniu tkanki gojącej i zarośnięciu nią powierzchni rany. Przez zagojenie należy rozumieć zarośnięcie tkanką gojącą drewna zdrowego lub porażonego, ale o skutecznie zahamowanym rozkładzie. Wiele dużych ran drzew ze względu na rozmiary nie może ulec zarośnięciu tkanką gojącą, czyli nie może być całkowicie zagojonych. Powierzchnie odsłoniętego drewna są wówczas tylko odpowiednio pielęgnowane w celu niedopuszczenia do jego rozkładu.
Środki używane do leczenia ran.
Celem stosowania tych środków jest zdezynfekowanie rany uniemożliwiające rozwój grzybów oraz ochrona rany przed zawilgoceniem, które warunkuje rozwój grzybów rozkładających drewno. Ponieważ nie ma takiego środka, który spełniałby jednocześnie oba cele po pokryciu nim rany, dlatego najczęściej stosowane są dwa różne środki. Do dezynfekcji rany mogą być stosowane różne środki owado- i grzybobójcze. Jednym z częściej używanych jest rozpuszczalny w wodzie Krezotol, odznaczający się niestety właściwościami parzącymi wobec żywej tkanki. Stosuje się go w stężeniu 3%. Jest on dobrym środkiem zabezpieczającym drewno przed infekcją. Stosowany musi być jednak dość ostrożnie, na brzegu rany, ze względu na możliwość uszkodzenia kambium. Dość skutecznie zabezpieczają rany grzybobójcze preparaty miedziowe, jak np. Miedzian 50. Nie rozpuszcza się on w wodzie, lecz tworzy z nią zawiesinę. Z nowych środków grzybobójczych o działaniu systemicznym wymienić należy Topsin.
Jest to preparat rozpuszczalny w wodzie i stosowany w stężeniu 0,1%.
Z drugiej grupy środków — tworzących powłoki zabezpieczające przed zawilgoceniem rany — wymienić należy od wielu lat stosowaną smołę sadowniczą. Tworzy ona powłokę skutecznie chroniącą przed zawilgoceniem i działa hamująco na rozwój grzybów. Warunkiem stworzenia dobrej powłoki jest smarowanie smołą sadowniczą ran o suchej i gładkiej powierzchni. Wilgotna powierzchnia świeżych ran uniemożliwia przylgnięcie smoły do drewna. Po posmarowaniu niezbyt suchej powierzchni rany pod warstwą smoły w czasie nocnych ochłodzeń może się zbierać woda kondensacyjna. Woda taka sprzyja rozkładowi drewna. Dlatego smarowanie ran smołą powinno następować po ich obeschnięciu. Utrudnia to w pewnym stopniu stosowanie tego środka. Drugą jego wadą jest to, że świeża powłoka smołowa na skutek nagrzania promieniami słonecznymi może spowodować poparzenie żywej tkanki lub spłynąć po powierzchni rany i odsłonić ją na nowo. Dobrym sposobem ochrony ran przed zawilgoceniem wodą opadową okazało się smarowanie farbami emulsyjnymi. Ich mikroporowata struktura nie pozwala na przeniknięcie wolnej wody do drewna, umożliwia jednak wysychanie drewna pod powłoką. Farba emulsyjna może być stosowana łącznie ze środkiem grzybobójczym i owadobójczym. Instytut Sadownictwa w Skierniewicach na podstawie przeprowadzonych badań zalecał stosowanie na rany drzew owocowych farby emulsyjnej z dodatkiem 1—2% Topsinu M. Obserwacje nad zabezpieczeniem ran drzew ozdobnych tym sposobem potwierdzają jego skuteczność przez okres 1—2 lat i wygodę stosowania.
Jasna barwa użytej farby emulsyjnej w dużym stopniu ułatwia kontrolę dokładności pokrycia powierzchni rany. Nie należy jednak używać białej farby ze względu na zbędną agresywność wizualną białych plam.
Podobnymi właściwościami, jak farby emulsyjne, odznacza się specjalna emulsja produkowana w Niemczech pod nazwą „Lackbalsam”, stosowana również w Polsce. Dodatkową jej zaletą jest zawartość substancji o charakterze regulatorów wzrostu (hormonów) przyspieszających proces tworzenia się tkanki gojącej i zarastanie rany oraz dodatków uplastyczniających tworzoną powłokę. Substancje typu regulatorów wzrostu mogą być również dodawane do farby emulsyjnej.
Do smarowania powierzchni ran nie powinno się stosować maści ogrodniczej, która, jak wykazały badania, pogarsza proces gojenia się rany, a w pewnych przypadkach sprzyjać może rozkładowi drewna. Zabezpieczanie ran powinno być przeprowadzone możliwie szybko po ich powstaniu, co ogranicza możliwość infekcji. Szczególnie troskliwego zabezpieczenia wymagają rany w miejscach narażonych na zawilgocenie. Smarowanie uszkodzonej powierzchni powinno być w miarę potrzeby powtarzane, aż do całkowitego zagojenia rany.
